Halverwege de jaren negentig bedacht DT Swiss een systeem voor fietsnaven die nog altijd niet te overtreffen is. Wat maakt de techniek zo bijzonder en zo goed?
Dit artikel is gepubliceerd als onderdeel van de rubriek Fietsonderdelencanon in Fiets nr. 4, 2018
Heb jij zo’n achterwiel dat ratelt als je je benen stilhoudt? En word jij daar ook altijd zo blij van? Ik wel. Allereerst omdat die ratel aangeeft dat ik even mag bijkomen. En dan is er nog het geluid zelf: een aaneenschakeling van trillingen die me als een hypnotiserend mantra begeleidt tijdens de lange afdaling van een Alpenreus. Het zijn geluksmomentjes die we danken aan een Zwitserse vinding uit 1995, genaamd de ‘star ratchet vrijloopnaaf’.
Korte geschiedenis van de vrijloop
Om de werking hiervan te begrijpen is een kort geschiedenislesje op z’n plaats. Bij de allereerste fietsen was benen stilhouden of remmen er niet bij. Je kon alleen vaart minderen door tegenwicht te bieden, net zolang tot je stilstond – fixies en baanfietsen werken nog steeds zo. Maar toen bedacht de Duitser Ernst Sachs in 1897 de vrijloop. Bij dit slimme systeem koppelde de aandrijfas zich vanzelf los van de aandrijving zodra je stopte met trappen. Dat maakte fietsen in één klap een stuk veiliger en sneller – en het baande het pad voor versnellingen en derailleurs, zo’n 25 à dertig jaar later.
Nog een revolutie: de freehub
Tot diep in de jaren tachtig zaten de tandwielen van je racefiets op een klos met een geïntegreerd vrijloopsysteem. Deze schroefde je op de achternaaf. Maar toen bedacht Shimano de freehub. Hierbij zat de techniek niet in de klos, maar in de achternaaf zelf. Deze had een vrijlopende body, waarop je een losse cassette met tandwielen plaatst. De voordelen waren legio: het maakte grotere verzamelingen tandwielen mogelijk, het was betrouwbaarder, lichter en de fiets werd er weer een flink stuk sneller van.
Waar komt die ratel vandaan?
Het vrijloopsysteem van Shimano bestaat nog altijd, en werkt met een ronddraaiend rad (ratchet) en diverse palletjes. Als je trapt, grijpen de palletjes zich vast in het rad en geven ze jouw kracht door aan de naaf. Stop je met trappen, dan laten ze los en klapperen ze langs de randen van het rad – wat het welbekende zoemende geluid geeft.
Een DT Swiss-naaf werkt net even anders
Halverwege de jaren negentig besloten drie Zwitsers om het rad nóg eens uit te vinden. Enkele jaren daarvoor hadden ze het management van de spakenfabriek Drahtwerke uitgekocht om hun eigen bedrijfje DT Swiss te beginnen. Nu introduceerden ze de Hügi, een achternaaf met een ‘star ratchet-systeem’. Deze werkte niet met palletjes, maar met twee naast elkaar liggende raderen (sterren) en veren. Als je trapte, dan ontspanden de veren en haakten de raderen in elkaar. Hield je je benen stil, dan trokken de veren de raderen uit elkaar en liep de boel vrij.
De star ratchet is nog steeds niet overtroffen
De huidige DT Swiss 240s is een flink doorontwikkelde versie van de aloude Hügi (lichter, met nieuw ontworpen raderen en roestvrijstalen lagers), maar de techniek is nog steeds gelijk. Best bizar eigenlijk, dat ondanks de razendsnelle ontwikkelingen in de fietswereld er nog niemand is geweest die de star ratchet heeft kunnen overtreffen. Integendeel, sommige concurrenten hebben het systeem omarmd en brengen hun eigen varianten op de markt – Mavic en Chris King bijvoorbeeld.
Hoe meer tandjes, hoe beter de naaf
Wat de star ratchet met kop en schouders boven de rest doet uitsteken, is dat het je fiets ontzettend responsief maakt. De sterren van een DT Swiss-naaf haken standaard in elkaar met 18 tanden, die de door jou geleverde kracht razendsnel overbrengen op het achterwiel. Wil je dat je fiets nog rapper reageert, dan kun je de star ratchets vervangen door exemplaren met 36 of zelfs 54 tanden. Zo’n upgrade kost een lieve duit, maar dan heb je ook wat. Voortaan hoef je alleen nog maar te dénken aan aanzetten en je gepimpte 240s zet de turbo alvast voor je in werking. En die ratel der ratels is met 54 tandjes ook weer net even mooier.
